Ciąża u naszego pupila zawsze budzi wiele emocji. Z jednej strony z niecierpliwością czekamy na słodkie potomstwo pupila, z drugiej martwimy się czy aby wszystko przebiegnie prawidłowo. Nie zawsze jednak świadomie decydujemy się na powiększenie szynszylowej rodziny – niestety czasem zdarza się, że musimy stanąć przed faktem dokonanym. Jedyne co pozostaje w tej sytuacji zrobić to zatroszczyć się o ciężarną najlepiej jak to możliwe.

Nieplanowana ciąża wynikać może z wielu przyczyn. Najczęstszą z nich jest nieprawidłowe rozpoznanie płci u pary zwierząt. W tej kwestii nie warto polegać na lekarzach weterynarii nie specjalizujących się w zwierzętach egzotycznych, ponieważ ich rozpoznanie nierzadko może być błędne. W błąd wprowadzić nas może również sprzedawca w sklepie zoologicznym czy nawet „hodowca”. Pomocy w rozpoznaniu płci udzieli z pewnością lekarz specjalista lub doświadczony hodowca. Z pomocą może przyjść również forum (patrz: Temat rozpoznawanie płci. )

Zdarzają się również przypadki sprzedawania okazjonalnie i tanio ciężarnych samic, które mogły być nadmierne eksploatowane, stąd opieka nad nimi jest szczególnie wymagająca. Przekonanie o tym, że szynszyle osiągają dojrzałość płciową w wieku 6, 8 czy nawet 12 miesięcy może prowadzić do kazirodczych ciąży w dodatku u zbyt młodych zwierząt, co stwarza olbrzymie niebezpieczeństwo zarówno dla samiczki jak i jej potomstwa.

Szynszyle są zagniazdownikami, co oznacza, że ich potomstwo przychodzi na świat widome i słyszące, zaopatrzone w futerko, ząbki i zdolność do mniej lub bardziej zgrabnego poruszania się. Już pierwszego dnia potrafią podejmować próby jedzenia stałego pokarmu. Jak u wszystkich zagniazdowników również u szynszyli ciąża trwa bardzo długo (jak na tak małe zwierzęta), bowiem około 112 dni! Młode pomimo szybkiego rozpoczęcia odżywiania się pokarmem stałym nie rezygnują z ssania mleka i kontynuują tą czynność przez 2-3 miesiące swojego życia. Dojrzałość płciową osiągają średnio między 4 a 6 miesiącem życia (samce zazwyczaj później – około 6). O dojrzałości hodowlanej, czyli fizycznym przygotowaniu organizmu do rozrodu, możemy mówić po ukończeniu przez samiczki 8. miesięcy życia (w przypadku samców czas ten można minimalnie skrócić). Samiczka powtarza cykl rujowy co 28-30 dni. Niezwykle istotna w rozrodzie tych zwierząt jest świadomość występowania rui poporodowej, a następnie kolejnej rui 50 dni po porodzie. Należy unikać ponownego zapłodnienia samicy w czasie trwania rui poporodowej, bowiem łączy się to z nadmiernym eksploatowaniem zwierzęcia i zwiększaniem się prawdopodobieństwa wystąpienia komplikacji okołoporodowych. Z tego względu na czas porodu powinno się oddzielić samca od samicy i nie łączyć ich przez co najmniej trzy kolejne tygodnie (zwykle ruja trwa 2-4 dni, jednak ruja poporodowa może potrwać nawet dwa tygodnie).

Planowane rozmnażanie szynszyli powinno być oparte o sporą wiedzę zdobytą nie tylko w książkach, artykułach i na stronach internetowych, ale także od innych osób zajmujących się rozrodem tych zwierząt.

Zwierzęta powinny być przygotowane żywieniowo (dieta i odpowiednia suplementacja), wagowo (dopuszczane powinny być zwierzęta o masie minimum 500 gramów), a także powinno być znane pochodzenie zwierząt 2 pokolenia wstecz, aby uniknąć podwyższonego ryzyka wystąpienia chorób dziedziczonych genetycznie i bliskiego krzyżowania zwierząt.

Ważenie szynszyli / PinkPaw

Ważenie szynszyli jest niezwykle ważne. Wszelkie zmiany zachodzące w ciele zwierzęcia wiążą się z utratą wagi lub przybieraniem na niej. Dzięki regularnemu kontrolowaniu wagi można wcześniej wykryć między innymi, że zwierzę mniej je, zaczyna chorować itp. Podczas pierwszego miesiąca ciąży nie obserwuje się znacznych zmian wagi. Dopiero w drugim i trzecim miesiącu szynszyla intensywnie tyje – średni przyrost tygodniowy masy ciężarnej szynszyli zależy od liczby płodów, ilości wód płodowych, żywienia i indywidualnych cech zwierzęcia, zatem waga ta różni się w każdym przypadku. Objawy, które najczęściej sugerują ciążę można zauważyć zazwyczaj na kilka tygodni przed porodem. Są to zmiany związane z zachowaniem, takie jak: częste polegiwania na boku lub na brzuchu z wyciągniętą jedną tylną nogą (duży brzuch utrudnia podsuwanie obu tylnych nóżek pod siebie w czasie leżenia), szybkie męczenie się, trudność we wskakiwaniu na półki. Zmiany anatomiczne takie jak wydłużenie i zaczerwienienie sutków oraz obrzęk

zewnętrznych narządów płciowych pojawiają się na krótko przed porodem.

Opisane wcześniej objawy nie są wystarczające do stwierdzenia stuprocentowej ciąży. Metodami diagnostycznymi przy wykrywaniu ciąży u szynszyli są: USG i omacywanie.  Najczęściej wykonuje się omacywanie podbrzusza w celu odnalezienia płodów. Nie zaleca się jednak, aby wykonywały je osoby niedoświadczone – badanie może przeprowadzić lekarz weterynarii lub doświadczony hodowca, bowiem zbyt mocne uciśnięcie w tej okolicy może skutkować deformacjami płodów lub ich śmiercią. Poprzez delikatne omacywanie wyczuwa się twardsze w stosunku do narządów wewnętrznych płody, czasem udaje się wyczuć ich poruszanie się. Badanie metodą ultrasonograficzną (USG) można wykonać po 60. dniu ciąży. Jest to metoda nieinwazyjna i bezbolesna dla szynszyli, wiąże się ona jednak z krótkotrwałym stresem związanym z transportem do i z lecznicy oraz przytrzymywaniem zwierzęcia podczas badania. Jednakże doświadczony lekarz weterynarii wykona badanie sprawnie, a jego wynik będzie pewny. Pomimo krótkotrwałego stresu związanego z badaniem warto je wykonać – daje nam to nie tylko potwierdzenie lub wykluczenie ciąży, ale również informację o ilości płodów. To niezwykle ważna wiadomość – jeśli płodów jest więcej niż jeden podczas porodu należy zwracać uwagę na to czy wszystkie płody zostały wydalone. Zatrzymanie płodu (które może mieć miejsce z wielu przyczyn) jest groźne zarówno dla płodu (jeśli nadal żyje) jak i dla samicy. Niektóre źródła podają również jako metodę diagnostyczną badanie RTG w drugiej połowie ciąży – aktualne stosowanie niskich dawek promieniowania nie naraża szynszyli oraz płodów na negatywne skutki, jednak do tego badania również konieczne jest przytrzymanie szynszyli nieruchomo przez dłuższy czas lub zastosowanie znieczulenia wziewnego, dlatego ze względu na trudność, koszt i dłuższy niż przy badaniu USG stres nie wykonuje się zdjęć RTG w celu wykrycia ciąży lub oceny ilości płodów.

Samica z młodymi / PinkPaw

Opieka nad ciężarną szynszylą nie jest prosta. Jednak stosowanie przynajmniej podstawowych zasad postępowania z takim zwierzęciem powinno wyeliminować dużą część przykrych sytuacji. Przede wszystkim bardzo ważne jest ważenie szynszyli co jeden, maksymalnie dwa tygodnie. Pozwoli nam to kontrolować regularne przybieranie na wadze oraz wskaże nadchodzący poród. Kilka dni przed porodem waga samicy nieznacznie spada. Ciężarnej szynszyli w żadnym wypadku nie należy niepotrzebnie stresować – powinno się unikać łapania jej, gonienia, hałasu. Również podnoszenie szynszyli, a przede wszystkim trzymanie jej w okolicy brzucha może w skrajnych przypadkach doprowadzić do deformacji, a nawet śmierci płodów. Przytrzymywanie zwierzęcia za ogon (głową w dół) wywołuje ucisk płodów na przeponę i narządy jamy brzusznej oraz przede wszystkim klatki piersiowej, co powoduje trudność w oddychaniu, podduszenie, a w przypadku długotrwałego ucisku nawet śmierć przez uduszenie. Oprócz spokoju konieczne jest zadbanie o prawidłowe żywienie zwierzęcia w tym okresie. Należy podawać dobrej jakości siano i zioła (zwierzę musi mieć do nich dostęp cały czas), a także karmę komercyjną oraz suplementować dietę preparatami witaminowymi i mikro- oraz makroelementowymi, które są niezbędne do prawidłowego rozwoju płodów oraz pozwalają uniknąć niedoborów u samicy. Niedobór wapnia może w czasie porodu spowodować zatrzymanie akcji porodowej i uduszenie płodu, ponieważ mięśnie kurczą się wtedy uciskając na płód i wstrzymując dostarczanie tlenu. W szczycie laktacji na skutek utraty ogromnej ilości wapnia z mlekiem u samicy może dojść do wystąpienia tężyczki poporodowej, której objawy są podobne do tężca i również wiążą się ze spastycznym skurczem mięśni.  Niski poziom wapnia należy jak najszybciej uzupełnić. W tym celu należy udać się do lekarza weterynarii, który poda zwierzęciu wapń w iniekcji domięśniowej i zaleci suplementację makroelementu. W organizmie każdego zwierzęcia ważny jest nie tyle wapń co równowaga wapniowo-fosforanowa. Ważne jest więc podawanie preparatów, które oprócz Ca zawierają również P. Wielu hodowców stosuje w diecie płatki owsiane, które dostarczają zwierzęciu dużą ilość energii. Nie należy jednak przesadzać z ich ilością, ponieważ stanowią one łatwostrawne węglowodany sprzyjające wystąpieniu cukrzycy.

Szynszylę, która wykazuje objawy zbliżającego się porodu przenosimy do specjalnie przyszykowanej klatki porodowej. Może być ona dużo niższa niż klatka bytowa, ważne jednak, aby posiadała minimum jedną półkę, na którą wskakiwać będzie samica, aby odpocząć od młodych. Zbyt wysoka klatka może być niebezpieczna dla młodych szynszyli, które już kilka dni po porodzie próbują się wspinać i nierzadko spadają. Klatka „porodówka” powinna stać w zacienionym miejscu, może być nawet dodatkowo czymś okryta- samice preferują ciemne „dziuple” jako miejsce porodu. Jeśli szynszyla żyła w klatce z innymi samicami, istnieje możliwość nie rozdzielania ich, jednak należy zwracać uwagę na to w jaki sposób reaguje ciężarna – jeśli zacznie wykazywać niepokój lub agresję w stosunku do drugiej, należy je rozdzielić. Oczywiście naturalną rzeczą jest oddzielenie samca na minimum trzy tygodnie od dnia porodu. Jeśli nie chcemy kolejnych ciąż, samca należy oddzielić na stałe. Na kilka dni przed porodem oraz kilka dni po porodzie zaprzestajemy podawanie szynszyli piasku, aby nie doszło do zanieczyszczenia dróg rodnych.

7 dniowe młode/ PinkPaw

Po porodzie młode należy zważyć (możemy to zrobić zaraz  po tym jak zostaną oczyszczone z krwi i błon płodowych) i powtarzać tą czynność codziennie, najdalej co dwa dni. Noworodki ważą od 30 do 60 gramów (w przypadku odmiany standardowej mogą ważyć więcej). Każdego dnia powinny przybierać na wadze od 2 do 5 gramów.

Przypadki nieplanowanej ciąży u szynszyli niestety nie należą do rzadkości. Mylna ocena płci może być przyczyną łączenia samca z samicą, zamiast samca z samcem lub dwóch samiczek. Nieodpowiedzialni „hodowcy” potrafią sprzedawać szynszyle będące w ciąży. Brak wiedzy na temat rozrodu tych zwierząt również może być przyczyną na przykład zbyt wczesnego zajścia szynszyli w ciążę. Niestety niektórzy właściciele szynszyli zakładają bądź dowiadują się z niesprawdzonych  źródeł, że szynszyle osiągają dojrzałość płciową w wieku 6, 8 czy nawet 12 miesięcy. O tym, że informacje te są nieprawdziwe dowiadują się, gdy na świat przychodzą małe puchate kulki.

Warto pamiętać, że nieodpowiednia opieka i brak podstawowej wiedzy dotyczącej rozmnażania mogą skutkować przykrymi doświadczeniami, w których cierpią przede wszystkim niczemu winne zwierzęta.

Tekst i zdjęcia autorstwa: Chinchilla Doctor – lek.wet. Katarzyna Trzeciak